Historie Polaków mieszkających za wschodnią granicą Polski opowiedziane ich własnymi głosami. Książka stanowi montaż fragmentów wybranych z relacji nagranych w jednym z największych w Polsce projektów dokumentacyjnych historii mówionej w latach 200611 podczas wyjazdów do Białorusi, Kazachstanu, Litwy, Łotwy, Rosji, Rumunii, Ukrainy. Zespołowi dokumentalistów związanych z Archiwum Historii Mówionej Ośrodka KARTA i Domu Spotkań z Historią udało się zapisać i zarchiwizować historie blisko 1100 osób, zeskanować ponad 4000 zdjęć oraz dokumentów z albumów rodzinnych rozmówców.
Nagrani opowiadają o miejscach, w których mieszkali i zdarzeniach, w których bezpośrednio uczestniczyli: życiu codziennym w okresie dwudziestolecia międzywojennego, deportacjach Polaków w głąb ZSRR z terenów, które już przed wojną nie leżały w granicach II RP, okupacji sowieckiej, deportacjach po 1939 roku, okupacji i represjach niemieckich, zagładzie miejscowych Żydów, zmianach granic po zakończeniu wojny w 1945 roku, powodach stojących za decyzjami o pozostaniu na miejscu, życiu codziennym, które wtedy nastało: rodzinnym, religijnym, nauce, pracy, zakładaniu kołchozów, naciskach ideologicznych.
Tekstom w książce towarzyszą zdjęcia z archiwów rozmówców, qr-kody odsyłające do fragmentów dźwiękowych relacji oraz obszerne posłowie kreślące kontekst historyczny dotyczący Polaków na opisywanych terenach.
Zapraszamy również na stronę projektu Polacy na Wschodzie i do spojrzenia na zbiory fotograficzne.
W tej książce udało się skonstruować poruszającą, rozwijającą się w czasie historię Polaków na Wschodzie. Opowieści stworzone we własnym języku narratorów, zaludnione ważnymi dla nich postaciami, wypełnione przedmiotami, zwyczajami, pozwalają czytelnikowi wejść w ten świat, stanąć bardzo blisko opowiadających ludzi.
W publikacji zachowano charakter języka mówionego, nieznacznie korygując to, co mogłoby zakłócić płynność czytania albo wprowadzając takie zabiegi, które je ułatwiają. Wielogłosowa narracja Polaków ze Wschodu toczy się gładko, czytelnik zatrzymuje się od czasu do czasu przy nieraz zaskakujących obrazach, ale przez całą książkę ma się wrażenie słuchania naturalnej, wspomnieniowej opowieści.
Z recenzji prof. Marty Kurkowskiej-Budzan
