Poszukiwanie dobra w sztuce życia. Drugi tom Breviarium Kanonu Kultury.

W świecie, który coraz częściej podważa wartości budowane przez pokolenia, Paweł Milcarek, redaktor i autor koncepcji monumentalnego projektu „Breviarium Kanonu Kultury”, zaprasza nas do podróży po moralnym dziedzictwie Europy łacińskiej. Po sukcesie pierwszego tomu, dedykowanego pięknu wyrażonemu w literaturze, przyszedł czas na drugą odsłonę antologii, tym razem skupiającą się na moralności. W pierwszej obcowaliśmy przede wszystkim z poezją, w drugiej niemal wyłącznie już z prozą.

Wydany w 2024 roku tom „Dobro w sztuce życia Europy łacińskiej” to niezwykła księga, która przenosi czytelnika w czas wielkich dzieł prozatorskich starożytności, średniowiecza i chrześcijaństwa. Główna idea tej części – wyrażona dewizą „Honeste vivere” ("Żyć godnie, szlachetnie, uczciwie") – prowokuje do refleksji nad życiem godnym w świecie zmagań moralnych i duchowych.

Antologia opracowana przez Pawła Milcarka to prawdziwy przewodnik po postawach moralnych, służący zarówno jako codzienna księga lektur, jak i podręczny skarbiec dziedzictwa kulturowego Europy. W drugim tomie znajdziemy fragmenty klasycznych dzieł filozofii i literatury – od Platona, Cycerona, poprzez dzieła Augustyna z Hippony, po pisma średniowiecznych teologów i moralistów. To zbiorowe dzieło największych umysłów zachodniego kręgu kulturowego zostało wzbogacone o polskie tłumaczenia i komentarze, które pomagają współczesnym odbiorcom zrozumieć kontekst historyczny i filozoficzny.

We wstępie redakcyjnym autor przypomina metodologię Arystotelesa, definiując książkę przez pytania dotyczące celu, materii, formy i autorstwa. Celem antologii jest inspirowanie czytelników do refleksji nad godnym życiem poprzez kontakt z wielkimi tekstami moralnymi Europy. Materię tomu stanowią teksty prozatorskie, które ukazują fundamenty moralności oraz drogi do sprawiedliwości i szczęścia. Forma antologii jako podręcznego przewodnika codziennego staje się narzędziem do lektury i refleksji, zaś autorami są najwięksi klasycy, wspierani przez zespół tłumaczy i redaktorów, na czele z Pawłem Milcarkiem.

W drugim tomie „Breviarium” znajdziemy fragmenty tekstów, które od wieków kształtowały europejską refleksję nad moralnością. Przykładowo, w „Obronie Sokratesa” Platona czytelnik może poznać siłę moralnej argumentacji Sokratesa, który w obliczu fałszywych oskarżeń głosił, że nic złego nie dzieje się człowiekowi dobremu. „Rozmowy tuskulańskie” Cycerona zawierają ponadczasowe wskazówki na temat radzenia sobie z cierpieniem i strachem przed śmiercią. Z kolei fragmenty „Wyznań” Augustyna z Hippony przedstawiają duchową walkę i proces nawrócenia, zaś „Etyka nikomachejska” Arystotelesa przypomina o podstawowych cnotach, takich jak umiarkowanie, męstwo czy sprawiedliwość, i pokazuje, jak można je rozwijać w życiu codziennym.

Breviarium zostało zaprojektowane jako codzienna księga lektur. Układ tomu umożliwia systematyczne zagłębianie się w teksty zgodnie z rytmem roku. Każdy fragment opatrzono wstępem, wskazówkami interpretacyjnymi oraz przypisami, które pomagają zrozumieć kontekst historyczny i filozoficzny. Wartościowym dodatkiem są także pytania refleksyjne, zachęcające do analizy treści oraz zastosowania ich w praktyce. Książka stawia czytelnika w roli aktywnego uczestnika – nie tylko odbiorcy wiedzy, ale również współtwórcy własnej refleksji nad życiem.

Głównym atutem książki jest jej uniwersalność. Milcarek nie tylko przypomina wielkie dzieła literackie, ale również ukazuje ich aktualność w kontekście współczesnych dylematów etycznych. Publikacja wzbogacona jest o liczne przypisy, komentarze i cytaty z polskich autorów, co czyni ją szczególnie atrakcyjną dla polskiego odbiorcy. Warto podkreślić, że w drugim tomie całkowicie zrezygnowano z poezji, skupiając się wyłącznie na prozie, która oferuje konkretne drogowskazy moralne i etyczne.

Drugi tom „Breviarium Kanonu Kultury” to prawdziwa uczta dla miłośników literatury i refleksji filozoficznej. To nie tylko narzędzie nauki i inspiracji, ale także przypomnienie o znaczeniu tradycji i mądrości w życiu każdego człowieka. Zdecydowanie warto sięgnąć po ten tom i pozwolić, by jego przesłanie wpłynęło na naszą codzienność. W świecie pełnym chaosu, taka lektura może być kluczem do odnalezienia harmonii i życia w zgodzie z zasadami „Honeste vivere”.

***

Drugi tom monumentalnej trylogii Breviarium kanonu kultury przynosi antologię literackich tekstów pisanych prozą, poświęconych rozważaniom kategorii etyki i dobra. Podtytuł Dobro w sztuce życia Europy łacińskiej i wyrażone po nim motto honeste vivere precyzują tematykę wokół problemu praktykowania dobra tak w życiu prywatnym, jak i społecznym. Erudycja autora Breviarium jest, zdaje się, nieograniczona, podsuwa Czytelnikowi masę wypowiedzi od starożytności po średniowiecze i dodatkowo z czasów nam współczesnych. Można na ich podstawie ułożyć zbiór wskazań, składających się na prawdziwą sztukę życia – dobrego i zacnego. Nauki te, jak pokazują historyczne przykłady, są jednak tylko postulatem, trudną do urzeczywistnienia wskazówką, jak żyć. Antologię uzupełniają wstawki – teksty nieoczekiwanie odsyłające Czytelnika do realiów polskich, często tych najnowszych. Jest to bardzo osobisty wybór tekstów, oddający poglądy i skojarzenia Autora, nie mniej ciekawy i pouczający. Niektóre z tak zarysowanych paraleli, podobieństwa sytuacji są poruszające. Dążenie do dobra, oczekiwanie dobra ze strony bliźnich jest stałą i niezmienną od wieków właściwością humanitas.

– Prof. Mieczysław Mejor

Paweł Milcarek wykonał iście benedyktyńską pracę, która zasługuje na wielkie uznanie. Uporządkowane i przypisane na kolejne dni fragmenty przekładów polskich dzieł tak wielu autorów z tak wielu epok wymagało bez wątpienia ogromnej erudycji, pracowitości i zaangażowania. Opracowane przez niego Breviarium jest rodzajem „skrótu” lub wręcz rodzajem „naczynia”, w którym przekazana nam została w zrozumiałej i uporządkowanej formie ogromna spuścizna kanonu kultury Europy łacińskiej. Myślę, że może to być bardzo dobry punkt wyjścia do dalszych studiów nad kanonem literatury europejskiej kultury łacińskiej, do sięgania do dzieł w całości w przekładach polskich, ale również w języku oryginalnym, do ogromnej literatury przedmiotu; do wielkiej intelektualnej przygody, jaką jest kwerenda w bibliotekach i lektura dobrych i mądrych książek, wymiana myśli z ludźmi o podobnych zainteresowaniach w kraju i za granicą. Z tego powodu myślę, że Breviarium warto polecić zarówno młodzieży i dorosłym.

– Prof. Adam Fijałkowski